ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Η κριτική αποτίμηση των φιλοσοφικών θεωριών με σκοπό την σύγκριση των ιστορικών και πολιτισμικών αφετηριών, αποτελεί τον βασικό μαθησιακό στόχο. Ωστόσο, μια ολοκληρωμένη εμπειρία κριτικής φιλοσοφικής ανάλυσης δεν κατακτάται κατευθείαν, αλλά διαμέσου κατανόησης της δυναμικής, της ακρίβειας και των ειδικών προϋποθέσεων, κάτω από τις οποίες αναπτύχθηκαν οι θεωρίες. Εν προκειμένω, στόχος του Μαθήματος είναι ο  θεματικός διαχωρισμός εννοιών σύμφωνα με το περιεχόμενο, το ιστορικό και πολιτισμικό σύστημα, το υπόβαθρο της εκάστοτε φιλοσοφικής θεματολογίας, ώστε, προσαρμόζοντας και μεταφέροντας την αρχή της κάθε θεωρίας στο κατάλληλο περιβάλλον σύγκρισης, να εξαχθούν επιστημονικά συμπεράσματα. Επιπλέον, διαμέσου της τήρησης των αρχών του πολιτισμικού σχετικισμού, θα κατανοηθούν οι μηχανισμοί παραγωγής των φιλοσοφικών εννοιών, κινούμενοι διαλεκτικά από και προς τις στιγμές δημιουργίας τους, υπάρξει εξοικείωση με τις ιδιαιτερότητες φιλοσοφικής παραγωγής της εκάστοτε περιόδου και θα ερμηνευτεί το περιεχόμενό τους σύμφωνα με τις αρχές αιτίου-αποτελέσματος: η εκπαίδευση και η παιδεία κάθε περιόδου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις τέσσερεις συνιστώσες της φιλοσοφίας, δηλαδή της λογικής, της ηθικής, της αισθητικής και της ιστοριογραφίας. Εμβάλλοντας και εκβάλλοντας διαλεκτικά προς και από τα ύφη και τις προτεραιότητες κάθε συνιστώσας, μπορούμε να οξύνουμε κριτικά τον νου μας, ως προς το έργο της αποσαφήνισης φιλοσοφικών εννοιών.

Η διαλεκτική συνισταμένη αντιμετώπισης των φιλοσοφικών φαινομένων σύμφωνα με την μοναδική ιστορική στιγμή θα προταθεί ως εργαλείο ανάδειξης του κριτικού στοχασμού: το ειδικό βάρος των θεωριών των προσωκρατικών γύρω από την διαλεκτική, η κορύφωση της αττικής φιλοσοφίας της Αθηναϊκής παντοδυναμίας του 5ου Αιώνα με επίκεντρο το αγαθό της ομάδας, η μεταφορά του φιλοσοφικού ενδιαφέροντος από την ομάδα στον άνθρωπο της ταραγμένης Ελληνιστικής περιόδου, η φιλοσοφία των ρωμαϊκών χρόνων, του Μεσαίωνα, της Αναγέννησης, του Διαφωτισμού και της σύγχρονης εποχής, αποτελούν μοναδικά αποτελέσματα της εκάστοτε ιστορικής συγκυρίας, τα οποία παρουσιάζουν ομοιότητες όσον αφορά στο είδος και το μέτρο της αντιμετώπισής τους. Προσεγγίζοντας τα πολιτισμικά συστήματα, μπορούμε να ξεχωρίσουμε τις ομοιότητες και εξετάζοντας τις αναλογίες τους να εξαγάγουμε ασφαλείς κρίσεις γύρω από την περιπέτεια του πνεύματος και την εκδήλωσή του σε ό,τι ονομάζουμε σήμερα, φιλοσοφία της παιδείας. Σε αυτό το επίπεδο, θα οδηγηθούμε προς την κατανόηση βαθύτερων φιλοσοφικών αληθειών, σύμφωνα με τα μείζονα αιτήματα της φιλοσοφίας: την αποκόμιση της γνώσης μέσα από αναλυτικό και συνθετικό τρόπο σκέψης και την ικανότητα της μεταλαμπάδευσής της διαμέσου της εκπαίδευσης.

Κύριο κριτήριο επίτευξης των μαθησιακών στόχων είναι η υποκίνηση του ενδιαφέροντος για το αντικείμενο της φιλοσοφίας της παιδείας. Προκειμένου να επιτευχθεί ένα τέτοιο εγχείρημα, θα πρέπει κατ’ αρχήν να αποσυνδεθεί η ιδέα της φιλοσοφίας από τον βαθμό πολυσυνθετότητας, με τον οποίο έχει ταυτιστεί, κυρίως κατά την σύγχρονη περίοδο και να συνδεθεί με τον λογικό κανόνα της βιωματικής εμπειρίας της ανθρώπινης δραστηριότητας. Η επαφή με την λογική ανάλυση των επιχειρημάτων, σύμφωνα με τους μαθησιακούς σκοπούς που τέθηκαν στην προηγούμενη παράγραφο, οφείλει να προκρίνει τον διάλογο ως ελατήριο αλλά και μέθοδο αποσαφήνισης των φιλοσοφικών αληθειών. Το εκπαιδευτικό πρότυπο του Σωκράτη, που κινείται διαλεκτικά αλλά και μαιευτικά προσφέρεται ως αποτελεσματικό εργαλείο υποκίνησης του ενδιαφέροντος, δεδομένου ότι διδάσκει και ταυτόχρονα ωθεί τον σε άμεσο πειραματισμό, με σκοπό τον έλεγχο των σωκρατικών μεθόδων. Πρόκειται για μία -κατά κανόνα- διαχρονικά εφαρμοστέα τεχνική βασισμένη στην διαλεκτική σκέψη, στην οποία θα οικοδομηθούν οι μαθησιακές αρχές του Μαθήματος «Φιλοσοφία της Παιδείας».

Είναι λοιπόν ο διάλογος, o κατεξοχήν τρόπος επίτευξης του διδακτικού στόχου, σε συνδυασμό με το μέτρο, δηλαδή την τήρηση του λογικού κανόνα κατά την εξαγωγή συμπερασμάτων, κρίσεων και επιστημονικών επιχειρημάτων. Λειτουργώντας συστηματικά, η υποκίνηση του ενδιαφέροντος, η λογική ανάλυση, τα εκπαιδευτικά παραδείγματα φιλοσοφικής μεθοδολογικής σκέψης όπως η διαλεκτική ανάλυση και η μεσότητα, θα οδηγήσουν στην επιτυχή έκβαση των μαθησιακών στόχων.